İşsizlik Arttı, Ekonomi Sarsıldı: Anagold Açılmalı

İliç’te binlerce kişi işsiz kaldı, esnaf kepenk kapattı. Türkiye ekonomisine ciddi katkı sağlayan Anagold Madeni’nin kapalı olması hem bölge halkını hem de ülke ekonomisini derinden etkiliyor. İlçe sakinleri, geçimlerini sürdürebilmek için madenden gelecek haberi bekliyor.

Erzincan’ın İliç ilçesinde 13 Şubat 2024’te meydana gelen toprak kayması sonrası faaliyetlerine ara verilen Çöpler Altın Madeni’nin kapalı kalması, bölge ekonomisini sarstı. Madenin yaklaşık 1,5 yıldan bu yana çalışmaması nedeniyle ilçede işsizlik artarken, esnaf da kepenk kapatma noktasına geldi. Bölge ekonomisinin temel direği olan madenin çalışmaması sadece Erzincan’ı değil, altın talebinin toplam üretiminin yaklaşık 5 katı olması nedeniyle Türkiye ekonomisini de doğrudan etkiliyor.
Madenler, özellikle kırsal ve gelişmekte olan bölgelerde ekonomik kalkınmaya büyük destek sağlıyor. Bölgesel istihdamın yanı sıra altyapı yatırımları, eğitim ve sağlık projeleri gibi sosyal sorumluluk çalışmalarıyla da yerel halka katkı sunuyor. Bu yüzden tüm dünyada madenlerin faaliyetlerini sürdürmesi, kesintiye uğramaması büyük önem taşıyor. Türkiye’de ise son yıllarda madenciliğin gelişmesi özellikle kırsal bölgelerin kalkınmasına büyük katkı verirken, zaman zaman madencilik faaliyetleri çeşitli nedenlerle kesintiye uğruyor. Bu da özellikle bölge halkını, ekonomisini olumsuz etkiliyor. Bunun en son örneği de Erzincan İliç’te yaşanıyor. Erzincan İliç’te faaliyet gösteren Çöpler Altın Madeni, yaklaşık 4 bin kişiye doğrudan ve dolaylı istihdam sağlarken, 13 Şubat 2024’te yaşanan kaza nedeniyle üretim durdu.
İliç’te 15 yıldır faaliyet gösteren ve Türkiye’nin altın üretiminin önemli bölümünü sağlayan Çöpler Altın Madeni’nde yaşanan kazanın ardından üretimin durması, ilçede sosyo-ekonomik çöküşe neden oldu. İliç’te yaşayan binlerce aile geçimini madenden sağlarken, üretimin durmasıyla bölge halkı büyük bir belirsizliğe sürüklendi. Bölgedeki siyasilerin yanı sıra akademisyenler ve STK’lar da madenin açılmasına yönelik açıklamaları ile dikkat çekiyor.
CHP Erzincan Milletvekili Mustafa Sarıgül mayıs ayında yaptığı açıklamada, “İliç'te üretimin yeniden başlaması için çevre ve insan sağlığına dair tüm önlemler alınmalı. Kapalı liç yönteminin yüzde 99 oranında güvenli olduğu belirtiliyor. Tüm tedbirler sağlandıktan sonra üretim artsın ve emekçinin hakkı verilsin” dedi.
4 bin kişilik istihdam riski
Çöpler Madeni’nin kapalı kaldığı 17 ay boyunca Türkiye’nin yaklaşık 1,4 milyar dolar milli gelir kaybı yaşadığı belirtiliyor. Üretimin durmasıyla doğrudan ve dolaylı olarak dört bin kişilik istihdam zinciri kesintiye uğradı. Üç bin 500’e yakın taşeron çalışan ise üretimin başlamasını bekliyor.
Şirketin bugüne kadar yaptığı yatırım tutarı yaklaşık üç milyar dolar, önümüzdeki üç yıl içinde planlanan ek yatırım ise iki milyar dolar seviyesinde. Bu yatırımlar da faaliyete başlamayı bekliyor.
Göç başladı, esnaf kapısına kilit vurdu
İlçede çay ocakları ve kahvehaneler işsiz vatandaşlarla dolup taşarken, birçok esnaf kepenk kapattı. Madenin etkilediği sadece İliç değil. Sivas, Elâzığ, Malatya gibi çevre illerle Erzincan’daki ticaret ve inşaat sektörleri de durma noktasına geldi.
İş makinesi operatörü olarak 15 yıl maden sahasında çalışan bir vatandaş, “Eskiden herkesin işi vardı. Şimdi çevredeki köyler ve ilçe resmen durmuş durumda. Bu maden Erzincan’a, Elazığ’a, Sivas’a kadar uzanan bir ekonomiyi besliyordu” diye konuştu.
İliç’te 67 kişilik kadroya 14 bin başvuru
İliç ve Erzincan’daki işsizlik sadece söylemlerle değil, rakamlarla da gözler önüne seriliyor. CHP Erzincan İl Başkanı Yalçın Tanrıverdi, Sağlık Bakanlığı’nın açtığı 67 kişilik temizlik kadrosuna 14 bin başvuru yapıldığını açıkladı. Tanrıverdi, bu tablonun İliç ve Erzincan’daki işsizliğin en net göstergesi olduğunu belirtti.
Erzincan Ticaret Borsası Başkanı Nadir Akar ise, “Sadece bölge esnafı değil, Türkiye ekonomisi de zarar gördü. Maden açıkken burada ciddi bir ticaret döngüsü vardı. Üretim durduğunda o çark tamamen bozuldu” dedi.
Erzincan Ticaret Odası Başkanı Ahmet Tanoğlu da “Madenin üretimi durdu ama Türkiye’nin altına olan ihtiyacı devam ediyor. Şu anda en büyük cari açık kalemlerimizden biri altın ithalatı. Madende üretim güvenli şekilde yeniden başlamalı” ifadelerini kullandı.
“Tüm önlemler alındı, üretim güvenli sistemle yeniden başlatılabilir”
Dokuz Eylül Üniversitesi Maden Mühendisliği bölümünden Prof. Dr. Cemalettin Okay Aksoy yaptığı açıklamada, “Hem firmanın kendi testleri hem de bakanlık denetimleri yapıldı. Çevre açısından risk yok. Madeni kapalı tutmak, ülkenin enerji ve madencilik açığını büyütür. Bölgede kapsamlı bir rehabilitasyon çalışması yürütüldü ve çevre temizliği tamamlandı. Maden tarafından yaklaşık 210 milyon dolar harcanarak Sabırlı Vadisi tamamen temizlendi, yaklaşık altı bin su ve 700 toprak örneğinde kirlilik tespit edilmedi” dedi.
Çöpler Altın Madeninin açılması halinde Türkiye’de ilk kez sülfitli cevher zenginleştirme teknolojisi ile üretime geçmeyi planlandığını hatırlatan Aksoy, bu sistemin kapalı yapısıyla çevreye duyarlı ve iş güvenliği açısından daha güvenli olduğunu kaydetti.
Türkiye üretiminin beşte birini karşılıyor, ithalata bağımlılık artıyor
Merkez Bankası ve Dünya Altın Konseyi 2024 verilerine göre 2024 itibarıyla Türkiye’nin altın üretimi 32,2 ton düzeyinde. Buna karşılık talep 153 ton, ithalat ise 123,8 ton seviyesinde gerçekleşti. Türkiye, son 24 yılda üretiminin sekiz katı kadar altını ithal etti. Altın hariç tutulduğunda Türkiye ekonomisi cari fazla veriyor; ancak altın ithalatı 10 milyar dolarlık açık oluşturuyor.